Domates güvesi (Tuta absoluta) nedir? Nasıl mücadele edilir?

Domates güvesi nedir, Nasıl mücadele edilir, Feromon tuzağı nereden satın alınır? Bu soruların yanıtını sizin için araştırdık.

Bahçe işleri, Bitki Hastalıkları
03 Haziran 2018
1.387 kez görüntülendi.

Domates güvesi (Tuta absoluta) nedir? Nasıl mücadele edilir?

Domates güvesi, bilimsel ismiyle Tuta absoluta, ilk olarak 1965’li yıllarda Güney Amerika’da görülmüştür. 2006 yılında da İspanya’dan Avrupa kıtasına giriş yapmıştır. Uygulanan karantina önlemleri sayesinde Avrupa’ya yayılış süresi uzamıştır. Avrupa kıtasından sonra yayılışı hızlanmıştır. Türkiye’de ilk kez 2009 yılında tespit edilmiştir. Bunun en önemli nedeni karantina tedbirlerinin Avrupa Birliği ülkeleri arasında uygulanmamasıdır. Karantina önlemlerinin uygulanmamasının yanı sıra domates güvesi çok hızlı üreyen ve yayılan bir yapıya sahip olduğu için çok kısa bir zaman içerisinde ülkemizde de yayılmıştır. Domates üretimi yapılan birçok ilimize yayılan bu zararlı ciddi hasarlara neden olmaktadır.

Domates güvesi, en önemli domates zararlılarından birisi olmakla beraber domates dışında yine Solanaceae familyasından birçok bitkiye de aynı oranda zarar vermiştir. Güney Amerika’nın yerel bir türü olan domates güvesi, Türkiye’ye Ege ve Akdeniz bölgelerinden giriş yapmış ve buradan hızlı bir şekilde yayılmıştır. Bu zararlı, çiftçimizi tehdit eden çok önemli bir unsurdur. Domates güvesi özellikle ülkeye giriş yaptığı Ege ve Akdeniz bölgelerinde çok fazla görülmekte ve gün geçtikçe bölgelerdeki popülasyonu artmaktadır. Bu yayılım 2010 yılından sonra iyice artmasıyla yetiştirme ortamlarına çok fazla zarar verdiği gözlenmiştir. Yaklaşık 1 yıl içerisinde gerçekleşen bu yayılışın domateslere %100’lere varan zararlar verdiği görülmüştür.

Yumurta Halinde
Tırtıl
Ergen Güve

Ergin ince uzun, yaklaşık 7 mm boyundadır. Grimsi kahverengi kanatlarında siyah noktalar bulunur. Antenleri ipliği andırır. Erkek bireyler 6-7 gün, dişiler ise 10-15 gün yaşarlar. Bir dişi güve yaşamı boyunca 120-260 adet yumurta bırakır. Bu yumurtaları sadece domatese değil bitkinin her tarafına bulaştırır. Yumurta 0.4 mm uzunluğundadır. Silindirik bir yapısı vardır. Krem-sarı rengiyle kendini belli eder. Yumurtalar 4-5 gün içerisinde açılır. Yumurtadan çıkan larva krem rengidir ve başı siyahtır. Bir tırtılı andırır. Bu zararlı 4 larva dönemi geçirir. Birinci dönemde 0.9 mm uzunluğunda olan boyu dördüncü dönemde 8 mm’ye ulaşır. Larva 13-15 gün yaşar. 10. günden itibaren rengi pembeleşmeye başlar. Pupa ise 6 mm boyundadır ve rengi açık kahverengidir. Yılda 12 nesil verebilir. Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde daha hızlı çoğaldığı bilinmektedir. Bu zararlılar 7°C nin altında ve 1000 metre üzeri yüksekliklerde aktif olarak görülmezler.

Domates güvesinin larvası yaprağa, gövdeye ve meyvelere delerek girer. Yaprağa geniş şeffaf boşluklar açar. Daha sonra bu boşluklar kahverengiye dönüşerek kurur. Zararlının meyvede oluşturduğu boşluklar düzensiz olmakla beraber meyvenin sap kısmına doğru artış gösterir. Yaprakta ve meyvede açılan boşluklarda güvenin siyah renkli beslenme artıkları gözle görülebilir düzeydedir. Özellikle yapraklardaki siyah artıklar dikkat çekicidir.Meyvelerde açılan bu delikler daha sonra çürümeye ve zarara neden olur. Çürümüş ve zarar görmüş meyveler tüketim ve satışa uygun olmadığı için verilen emeğin boşa gitmesine sebep olur. Domates güvesi diğer zararlılarla karıştırılabilir. Domates güvesi daha olgunlaşmamış domates meyvelerinde görülür ve meyvede oluşturduğu delikler diğer zararlılara göre daha küçük çaplıdır. Domates Güvesi, tedbiri alınmamış,uygulama yapılmamış bitkilere %50-100 arasında hasat kaybına neden olur ve çiftçiye ekonomik zararlar verir. Tedbir alınmadığı sürece üreticinin emeğinin yok olmasına sebep olur. Bu nedenle önceden tedbiri alınmalı, bu konuda mücadele edilmelidir. ‘Domates güvesiyle nasıl mücadele edilir?’ sorusuna cevap niteliğinde geliştirilen birçok yöntem vardır.

Bu Yazıda Neler Var?

Domates güvesi ile mücadelede alınabilecek kültürel önlemler

Domates güvesinin tüm dönemleri fide, bitki artığı, domates meyvesi ile taşınabildiği gibi kasa, kutu ve nakliye araçları ile de taşınabilir. Bu nedenle bu materyallerin zararlı ile bulaşık olmamasına dikkat edilmeli, ürünlerin illere ya da bölgelere geçişi sırasında karantina önlemleri alınmalıdır. Dikkatli olunmadığı takdirde zararlı diğer bitkilere de bulaşır ve büyük hasarlara yol açar.

Domates güvesinin yayılmasının en büyük sebeplerinden biri üretim esnasında üzerinde bu zararlıların olduğu fidelerin kullanılmasıdır. Fideler kullanılırken üzerinde zararlıların olmamasına dikkat edilmesi gerekir. Aynı şekilde üzerine zararlı bulaşmış bitkilerin üretim alanından uzaklaştırılması gerekmektedir. Güvenin konukçusu olan yabancı otların da üretim alanı ve çevresinde bulundurulmaması bu noktada oldukça önemlidir.

Toprak sürümü ve solarizasyon, hasat sonrası tarlada kalan zararlı ile bulaşık bitki artıklarının imhası, konukçusu olmayan ürünlerin yetiştirilmesi, seradaki açık alanların tül ile kaplanması, yetiştirme tekniğine uygun sulama ve gübreleme yapılması domates güvesi ile mücadelede alınabilecek kültürel önlemler arasındadır.

Domates güvesi (tuta) için feromon tuzağı

Feromon tuzağı, üretici tarafından biyoteknik yöntem olarak kullanılır. Bu tuzaklar daha çok domates güvesinin varlığının saptanması, toplu yakalanması ve gözlem amacıyla kullanılır. Ne kadar çok zararlı yakalanırsa, üreyip çoğalmaları da o kadar engellenmiş olur. Fide döneminden itibaren kurulan tuzaklar haftada 2 kez sayılır ve kaydı tutulur. Domates güvesi için kullanılan bu feromonlar sadece erkek bireyleri çekmektedir. Bir feromon kapsülünün etkisi 6 hafta sürmektedir. Tuzaklarda yakalanan güve sayısına göre kimyasal ve biyoteknik mücadeleye başlanır. Tuzaktaki ve bitkiden elde edilen zararlılar teşhis için enstitüye gönderilir.

Su tuzağı

40-60 cm lik su dolu leğenlerin içerisine birkaç damla bulaşık deterjanı damlatılır. Kenarlarına, feromon kapsülleri konulur. Feromona gelen zararlılar suya düşerek ölür ve suyun içerisindeki bulaşık deterjanı sayesinde suya batar.

Delta tuzak

Çatı şeklinde delta tuzaklar kurulur. Taban kısmına yapışkan levha yerleştirilir ve üzerine feromon kapsülü konulur. Feromona gelen zaralılar yapışkan levhaya yapışır.

Delta tuzak hazırlama videosu

Feromon tuzağının temin edilebileceği yerler ve fiyatları

Oldukça etkili bir yakalama ve gözlem yöntemi olan feromon tuzaklarına internetten kolayca ulaşılabilir. ‘Feromon tuzağı ne kadar?’, ‘Feromon tuzağını nereden satın alabilirim?’ diyenler aşağıdaki internet sitelere göz atabilirler.

https://www.intfarming.com/domates-guvesi-feromon-tuzagi

https://www.fidedeposu.com/urun/tuta-absoluta-feromonu

https://www.intfarming.com/akdeniz-meyve-sinegi-feromon-tuzagi-satisi

Domates güvesi ile mekanik mücadele

Zararlının bulaştığı, hasar görmüş yaprakların uzaklaştırılmasıyla uygulanan bir yöntemdir. ‘Domates güvesi, Tuta absoluta (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın mücadelesinde zararlı ile bulaşık yaprakların ortamdan uzaklaştırılması ve azadirachtin uygulamasının birlikte etkisinin araştırılması’ isimli çalışmada bu uygulama örneklenmiştir. 10 m alanında 5 sıra halinde yer alan bitkiler kontrol edilmiştir. Eğer bitkilerin yapraklarında zararlılara ait kalıntılar, bulaşmalar varsa bırakılmıştır. Ancak larvalar olgunluğa ulaşmadan yapraklar üretim alanından uzaklaştırılmıştır. Larvalarla kaplanmış yapraklar gözlemlenmiş, larvanın oluşturduğu deliklerin uzunluğu, larvanın dönemi incelenmiştir. Larvanın gelişme döneminin başında olduğu görüldüğünde yapraklar bir sonraki sayım için bırakılmıştır.

Bunun amacı zararlının hasar vermeye başladığı yaprakların sağlam kısımlarının üretime katkılarını gözlemlemektir. Bu işlem hasat dönemine kadar devam etmiştir. Domates meyvelerinde ilk zarar görüldüğünde, zarar görmüş bu ilk meyveler ortamdan uzaklaştırılmıştır. Daha sonra 15 gün aralıklarla 3 kez 50 ml/10l su dozda NeemAzal-T/S sadece olgunlaşmamış meyvelere gelecek şekilde sırt pülverizatörü ile uygulanmıştır.
Bu çalışma sonucunda mekaniksel mücadele ve kısmi ilaçlama birlikte uygulandığında domates güvesi(tuta)’nın zararının önemli ölçüde azaltıldığı görülmüştür. Sonuç olarak mekaniksel mücadele ve kısmi ilaçlamanın domates güvesiyle mücadelede önemli ölçüde etkisi olduğu kanıtlanmıştır.

Domates güvesi ile biyolojik mücadele

Domates güvesiyle mücadelede kimyasaldan önce daha doğal yöntemler tercih edilmelidir. Zararlıdan kurtulmak için uygulanan yöntemler ürüne de zarar verebilir. Bu zararı en aza indirmek için öncelikle biyolojik mücadele yöntemleri denenmelidir. Eğer kimyasal mücadele gerekiyorsa da doğal düşmanlara en az ölçüde zarar verecek bitiki koruma ilaçları kullanılmalıdır. Bu noktada faydalıların korunmasına dikkat edilmelidir.

Domates güvesi Akdeniz ülkelerine 2006 yılının sonlarına doğru giriş yapmıştır. Buna rağmen bu zararlının birçok doğal düşmanı belirlenmiştir. Başta Nesidiocarus tenius olmak üzere doğada çok sayıda doğal düşman bulunmaktadır Trichogramma pretiosum Riley ile Podisus nigrispinus Nesıdiocorus tenuis, Macrlophus caliginosus domates güvesiyle mücadelede en etkili faydalılardandır. Ayrıca domates güvesinin doğal düşmanları arasındadır. Bu doğal düşmanlardan , Trichogramma spp. (Hym.: Trichogrammatidae) zararlının yumurtalarını parazitlerken, Braconidae, Eulophidae ve Chalcididae zararlının larva döneminde etkilidir. Nesidiocorus tenuis ve Macrolophus caliginosus (Hem.: Miridae) ise zararlının yumurta ve larvasıyla beslenmektedir.

Larvalar zamanının büyük çoğunluğunu galeri içerisinde geçirirler. Ancak ikinci dönem larvalar sıcaklık ve besin tüketimi gibi nedenlerle galerinin dışına çıkabilmektedirler. Bu durum biyolojik mücadele açısından oldukça önemlidir. Larvaların galeri dışına çıktığı sırada doğal düşmanlar tarafından parazitlenmesi veya avlanması kolaylaşacaktır.

Domates güvesi ile kimyasal mücadele

Kimyasal mücadele her zaman tercih edilen ilk yöntem değildir. Eğer domates güvesi ile doğal yöntemlerle baş edilemiyorsa kimyasal mücadele teknikleri uygulanır. Bu noktada ilaçlama zamanı, ilaçlama tekniği, kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları, kullanılacak alet ve makinalar çok önemlidir. Domates güvesinin varlığının saptanması ve gözlem amacıyla üretim başlangıcından itibaren tarlada ve serada eşeysel çekici feromon tuzaklar kullanılır. Bunların sayısı tarlada haftada 1-2 tuzak, serada ise 1 tuzak olarak belirlenir. Tuzakta ilk zararlı tespit edildiğinde üretim alanındaki en az 100 bitki kontrol edilir. Bu sayı üretim alanının büyüklüğüne göre değişiklik gösterebilir. Bitkinin çiçek, yaprak, sap, meyve vesür günlerinde, yumurta ve larva olup olmadığı kontrol edilir. 100 bitkiden 3’ünde yumurta ve larvaya rastlanırsa kimyasal mücadeleye karar verilir.

İlaçlamada teknik çok önemlidir. İlacın bitkinin her tarafına ulaşması gerekmektedir. İlaç, özellikle yaprağın alt yüzeyine ulaşmalıdır. Bitkinin her tarafı kaplanacak şekilde uygulama yapılmalıdır. İlaçlama zamanı da bu noktada önemlidir. İlaçlamadan yaklaşık 1 hafta sonra bitkiler kontrol edilmelidir. Gerekirse tekrar ilaçlama yapılmalıdır.

Kullanılacak bitki koruma ürünlerinin seçimi esnasında meyvelerin zararlılardan korunması açısından dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Bu aşamada bakanlıkça ruhsatlı ilaçlar kullanılmalıdır. Bu ilaçlar kullanılırken dozuna da dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu ilaçlar ve etkin maddelerini dozlarıyla beraber şu şekilde sıralayabiliriz: 45g/l Chlorantraniliprole + 18g/l Abamectin (Sera) – 80 ml/100 litre su , Spinosad 480 g/l (Sera) – 25 ml/100 litre su, Metaflumizone 240 g/l (Tarla-Sera)- 100 ml/da, Azadirachtin 10g/l (Sera)- 300ml/100lt su (7gün ara ile 2 ilaçlama)

Bu ilaçlar kullanılırken son ilaçlama ile hasat arasındaki zaman dilimi 3 gün olarak belirlenir. Bitki koruma ilaçları internetten rahatlıkla temin edilebilir. Bu ilaçlara hemen ulaşmak isteyenler aşağıdaki internet sitelerine göz atabilirler.

https://urun.gittigidiyor.com/supermarket/syngenta-durivo-300-sc-domates-guvesi-ilaci-250-ml-351730022

https://urun.n11.com/bitki-besini-ve-vitamin/delfin-wg-yesil-kurt-domates-guvesi-elma-ickurdu-ilaci-P257382675