Günlük Kullandığımız Baharat Nerede Yetişir ve Özellikleri

Evet, sevgili hanımlar bu makalemizde baharatların şifalarından çok fazla söz etmeyeceğim elbette kısa kısa geçeceğim ama bu makalemizde özellikle evde her gün kullandığımız baharatları yakından tanıtmak ve aslında nereden gelip ham hallerinde neye benzediklerini hangi aylarda toplandıklarını ve bunun gibi birçok detayı sizlere anlatmak istiyorum.

Baharatlar Ve Yapıları

Kekik: Evde özellikle kış aylarında çok fazla kullandığımız kekik özellikle mayıs ve eylül ayları arasında çiçek açan ve çok yıllık bir bitkidir. Bu bitki odunsudur, yol kenarlarında, kurak bölgelerde ve özellikle dağlık alanlarda fazlasıyla bulunur. Kırmızımsı renkli dalları ve tabanında odunsulaşmış bir gövdesi vardır. Yaprakları sapsız, oval ya da kısa ve 1 cm boyundadır. Kekiğin yapraklarında uçucu yağ depo eden salgı tüyleri bulunmaktadır. Çiçekleri ise küçük iki veya daha fazla çiçekli kırmızı, mor-beyaz veya pembemsi olup dalarlının uçlarında küresel şekiller vardır. Taç ve çanak yaprakları loplu ve tüpsüdür. Kekik özellikle Anadolu da oldukça yaygındır. Ülkemizde tam 37 kekik türü bulunmaktadır. Kekikte sarımsı renkte uçucu bir yağ vardır ve bu yağda thymol denilen bir madde bulunur. Bu madde kekiğe kendine has olan kokusunu vermektedir. Kekik eğer çay halinde kullanırsa mide ve dolaşım sistemine yardımcıdır, eğer baharat olarak kullanırsa idrar sökmede kişiye yardımcı olur.

Kimyon: Bu baharat özellikle Konya ve Polatlı’da yetişmektedir. Konya’da üretilen kimyon sarımtırak renklidir. Fakat kimyon çekildiği zaman Polatlı cinsi yani hafif esmertrak olur. Kimyon özellikle köfte ve sucuk yapımında kullanılmaktadır. Bu baharat ev hanımları çok iyi bilirler özellikle kıyma ile yapılan yemeklerde yemeye çok lezzet verir.

Kırmızı Pul Biber: En çok Gaziantep ve Islahiye de üretilir. Biberin %60’ının Islahiye de üretilmesine rağmen halk arasında hep Antep ya ad Maraş biberi diye adlandırılır. Kırmızı biber ilk önce kurutulur ve daha sonra da taş değirmenlerde kalın bir şekilde öğütülür. Ülkemizde kırmızı pul biber tüketimi yıllık olarak yaklaşık 10.000 tonu geçmektedir.

Köfte Baharı: Bu hazır baharat aslında birkaç baharatın bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Bu baharatlar kırmızı tatlı biber, karabiber az miktarlarda karanfildir, kekik ve defne yaprağıdır. Fakat köfte baharının ana maddesini kişniş oluşturmaktadır.

Susam: Bu bitki yıllık, bir metre boyunda, yağ veren bir bitkidir. Bu bitki en çok Sudan, Hindistan ve Çin’de yetişmektedir. Susam sıcağı seven bir bitki olduğu için sıcak olan yerlerde yağ oranı ve tohum miktarı artmaktadır. Susam humuslu ve orta dereceli ağır topraklarda iyi yetişir. Susamın tohumlarından neredeyse % 50 civarında yağ elde edilmektedir. Bu yağ soluk renkli ve kokusuzdur. Bu yağ yemek yağı olarak kullanılır. Bu yağ tedavide müshil etkili olarak kullanılmaktadır. Kabukları soyulan susam tohumlarının ezilmesi ile tahin elde edilmektedir.

Vanilya: Bu bitki birçok tropikal ülkede yetişmektedir. Özellikle Madagaskar, Meksika, Java, Antiller ve Meksika yetiştiği ülkeler arasındadır. Vanilya’nın yaprakları etli, sapsız ve yassıdır. Meyveleri ise yaklaşık 20 cm uzunluğunda yassı, iki uca doğru incelmiş, parlak ve siyahımsı bir kapsüldür. Kokusu çok özeldir ve tadı acıdır. Bu bitki yeşilken toplanır ve daha sonra suda haşlandıktan sonra kurutulan meyveleri kullanılır. Ancak özel kokulu vanilin maddesi fermentatif bir kurutma sonucu elde edilmektedir. Vanilinin sinir ve mide sistemini uyarıcı etkisi vardır. Vanilin ayrıca koku verici olarak gıda sanayinde kullanılır.

Yeni Bahar: Batıda Jameika biberi olarak da adlandırılan yenibahar Jameika, Malezya, Meksika da yetiştirilmektedir. Pimento Officinalis denilen bitkinin olgunlaşmış meyvelerinden elde edilen yenibahar özellikle köftelerde kullanılmaktadır. Yenibahar yılda yaklaşık 500 ton kadar tüketilmektedir.

Zencefil: Bu bitki çok yıllık bir bitkidir. Neredeyse 100 cm boyundadır ve kamış görünüşündedir. Yaprakları tarçın kokulu mızrak şeklinde ve sivri uçludur. Çiçekleri sarı renkte olup çoğunluk açısından bir aradalardır. Zencefil, Güney Asya, Hindistan ve Batı Afrika gibi tropikal topraklarda bulunmaktadır. Bu bitki ülkemizde ancak ve ancak seralarda üretilebilmektedir. Zencefil n çok sulak yerleri ve nemli iklimleri sever. Zencefil bitkisinin kökleri uçucu yağlar, reçine ve nişasta içermektedir. Kökleri grimsi ve yassıdır. Acımtrak tatında ve çok kuvvetli kokuya sahip bir bitkidir. Bu bitki baharat olarak kullanılmaktadır. Zencefil yağı hazmı kolaylaştırır, gaz sökücüdür ve yatıştırıcıdır.

Sumak: Güneydoğu Anadolu’da yetişen bodur ve çalı grubundan olan bir ağacın yapraklarının kurutulup toz haline getirilmesinden elde edilir. Yaprakları sarı renkli boya maddesi ve şekerler ihtiva eder. Antiseptik etkilidir, kan kesicidir ve kabız gidericidir. Aynı zamanda yünlü kumaşların boyanmasında kullanılmaktadır. Diş etleri ve boğaz hastalıklarında gargara halinde kullanılmaktadır. Sumağın sarı çiçeklerinin meyvelerinde ve taç yapraklarında çok keskin ve ekşi bir tat vardır. Sumak özellikle ezme ve mantı ile birlikte yenmektedir.

Tarçın: Tarçının ana vatanı Güney ve Güneydoğu Asya’dır. Aromatik kokulu ve yaprak dökmeyen ağaçlardan elde edilmektedir. Oldukça güçlü antiseptik özelliği vardır.

Tatlı Toz Biber: İçinde hiç acı barındırmayan türü ‘’Gevye’’ dir. Osmangazi’de üretilmektedir. İnegöl, Karacabey ve Kemalpaşa’da acı olan türleri üretilmektedir.

Karanfil: Yaprak dökmeyen ve yaklaşık 10 ila 20 metre arasında olan ağaçlardan elde edilmektedir. Ana vatanı Asya’dır. Yaprakları serttir ve yaz kış sert kalır. Yaprakları demet halindedir ve pembedir. Bu çiçeklerin kurutulmuş hallerine karanfil denmektedir. Kurutulan bu tomurcuklar 10 mm boyunda ovar-yumru dört köşeli çiviye benzer şekilde, çanak ve taç yaprağından meydana gelir ve kahve-kırmızı renklidir. Karanfile lezzetini ve kokusunu veren ‘’eugenol’’ adındaki uçucu yağdır.