Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir, Doğum Kontrol Yöntemleri Nasıl Uygulanır?

Kişilerin istedikleri zamanda ve istedikleri satıda çocuk sahibi olmalarına aile planlaması dendiğini artık hepimiz bilmekteyiz.

Toplumda her aile ve bireyin kendi doğurganlık davranışları konusunda bilinçli ve gönüllü bir şekilde doğru bilgiye dayalı olarak seçim yapma hakları vardır.

Bu hakları sayesinde istemedikleri bir gebelik olayından sağlıklı ve etkin bir biçimde korunabilirler.

Ülkemizde bu konuda en yaygın doğum kontrol yöntem RİA yani spiraldir.

Aile Planlaması Hizmetleri Nerelerde Verilir?
• Özel kurumlar.
• Sağlık ocakları.
• Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezleri.
• Devlet hastaneleri, kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerinde.

Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?

Doğum kontrol yöntemleri arasında haplar, iğne, kadın kondomu, tüplerin bağlanması, diyafram, fitil yani köpük, deri altı kapsülü ve ria yani spiral vardır.
Erkekler için olan yöntemler arasında ise kondom ve sperm kanallarının bağlanması yöntemi bulunmaktadır.

Gebeliği Önleyici Doğum Kontrol Hapları
• Östrojen ve progesteron yani kadınlık hormonlarını içeren haplardır.
• Bu haplar her gün düzenli bir şekilde alındıklarında kadını gebelikten korurlar.
• Bu haplar kadının yumurtalıklarından yumurta hücresinin gelişip atılmasını engellerler.

Kok Kullanmaya Başlamak
• Adetin ilk beş günü içerisinde hemen kullanmaya başlanır ve ek bir yönteme ihtiyaç yoktur.
• Adetin 6 ila 28. Günlerinde gebe olunmadığından bir şüphe yok ise Kok başlanır ve + 7 gün ek yöntem kullanılır.

KOK Kullanım Kuralları Nelerdir
• Düzenli bir şekilde her gün 1 tane hap alınır.
• Kullanımda tercihen her gün aynı saatte alınması ve akşam yemeğinden sonra ya da gece yatmadan evvel yutulması ön görülür.
• 21 günlük haplar vardır.
• 28 günlük haplarda ise 7 günlük ara süresince adet kanaması görülebilir ama yeni kutuya başlamak için muhakkak 8. Gün beklenmelidir.

Kombine Oral Kontraseptiflerde (KOK) Yan Etkileri Nelerdir?
• Bulanık görme ya da ani görme kaybı.
• Şiddetli bacak ya da uyluk ağrısı.
• Şiddetli göğüs ağrısı ve nefes darlığı.
• Şiddetli karın ağrısı.
• Konuşmada bozukluk.
• Şiddetli baş ağrısı.

Kombine Oral Kontraseptiflerde (KOK) Olumlu Yönleri Nelerdir?
• Bu haplar doğru kullanıldıkları zaman %99 oranında etkilidirler.
• Bu hapları bıraktığınız zaman hemen gebe kalabilirsiniz.
• Cinsel ilişki üzerine olumsuz bir yan etkisi yoktur.
• Yumurtalık ve rahim kanserine karşı koruyucu bir etkisi vardır.
• Adetleri düzenli bir hale getirip adet sancılarını azaltır.
• Kansızlık sorununu azaltır.

Doğum Kontrol Haplarını (KOK) Kimler Kullanabilir?
• Her gün düzenli olarak hap almayı hatırlayabilecek olan kadınlar.
• Adet kanamaları düzensiz, aşırı ağrılı ya da fazla miktarda olanlar.
• Kendiliğinden düşük geçirmiş ya da henüz kürtaj olmuş kadınlar.
• Emzirmeyen yeni doğmuş kadınlar 3 hafta sonra kullanabilirler.

Doğum Kontrol Haplarını (KOK) Kimler Kullanamaz?
• Meme kanseri tanısı, öyküsü ya da şüphesi olanlar.
• Nedeni belli olmayan vajinal kanaması olanlar.
• 35 yaş üzeri ve sigara içenler.
• Felç, damar tıkanıklığı, damar sertliği ve yüksek tansiyon öyküsü olanlar.
• Karaciğer, safra kesesi, şeker hastalığı olan kadınlar.
• Yeni ameliyat olmuş ya da ameliyata hazırlananlar.
• Emziren anneler.

Rahim İçi Araç (RİA, Alet, Spiral)
Bakır ve hormon içeren tipleri olan bu araç, rahmin içerisine yerleştirilen küçük ve plastik bir araçtır. Bu aracın amacı erkek sperm hücrelerinin kadın yumurta hücresini döllemesini engellemektir.

RİA Nasıl Uygulanır?
• RİA adetin ilk 12 günü içerisinde uygulanabilir.
• Ya da gebe olunmadığından emin olunan her hangi bir zamanda uygulanabilir.
• Har hangi bir ek yöntem gerekmez.

Doğum Sonu RİA Uygulaması
• Plasentanın ayrılmasından sonraki ilk 10 dakika ya da 2 gün içerisinde RİA uygulanabilir.
• Eğer doğumdan sonra 2 gün geçmiş ise 34. Haftadan sonra uygulanabilir.
• Düşük sonrasında hemen ya da ilk hafta içinde uygulanabilir.

RİA Uygulamasının Olumlu Yönleri Nelerdir?
• RİA uygulaması %98 oranında etkili bir yöntemdir. Bu yöntem kişiyi uzun bir süre boyunca gebelikten korur.
• Bakırlı olan türleri ise kişiyi 10 yıl boyunca gebelikten korur. Bir defa uygulandığı zaman gebelikten korunmak için başka bir yöntem uygulamaya gerek kalmaz.
• Çıkartıldığı zaman hemen gebe kalınabilir.
• Cinsel ilişki üzerinde her hangi bir yan etkisi yoktur.
• Hiçbir ilaç ile etkileşimi yoktur.

RİA Uygulamasının Olumsuz Yönleri Nelerdir?
• Kesinlikle sadece bir sağlık kuruluşunda uygulanması şarttır.
• Bazı kadınlarda uygulama ya da çıkarma işlemi ağrılı olabilir.
• Uygulamadan sonraki ilk birkaç ayda adet kanaması miktarında artma, adet süresinin uzaması, lekelenme ve kasık ağrısı olabilir.
• Cinsel yol ile bulaşan hastalıklara karşı kişiyi korumaz.

RİA’yı Kimler Kullanabilir?
• Uzun bir süre boyunca korunmak isteyen kadınlar.
• Yaşı ilerlemiş olup sterilizasyon istemeyenler.
• Emziren ya da yeni doğum yapmış kadınlar.
• Kendiliğinden düşük yapmış ya da henüz kürtaj olmuş kadınlar.
• Diğer doğum kontrol yöntemlerini kullanmakta zorluk çekenler.

RİA’yı Kimler Kullanamaz?
• Gebelik şüphesi olan ya da gebe olanlar.
• 1 yıldan daha az bir sürede bebek sahibi olmayı isteyenler.
• Adet kanamaları çok fazla olan ve adetleri aşırı ağrılı kadınlar.
• Üreme organlarında ya da rahimde iltihap, yapı bozukluğu ya da kanser bulunanlar.
• Kendisinin ya da eşinin birden fazla cinsel eşi olanlar.

RİA Nasıl Uygulanır?
RİA uygulamasını yaptırmadan önce her hangi bir sağlık kuruluşundan mutlaka bir danışmanlık hizmeti almanızda fayda vardır.
• RİA eğitilmiş bir sağlık personelince gebe olunmadığında şüphe yok ise her hangi bir zamanda rahim içerisine yerleştirilebilir.
• Kullanım süresi bittiğinde RİA değiştirileceği zaman hiç ara verilmeden hemen yenisi uygulanabilir yani rahmi dinlendirmeye gerek yoktur.
• Eğer her hangi bir şikayet yok ise uygulamadan sonra kontrol için 1. Ayın sonunda, diğer kontroller için ise yılda 1 defa gidilebilir.

3 Aylık Koruyucu İğne
• Bu uygulama düzenli bir şekilde her 3 ayda bir kez enjeksiyon şeklinde uygulanır ve kadınlık hormonlarından biri olan pogesteron içerir.
• Bu iğnelerin içerdiği hormon küçük miktarlar halinde kana salınır.
• Kadının yumurtlamasını engellemiş olur.
• Rahim ağzındaki sıvıyı koyulaştırıp, erkek sperm hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.

3 Aylık İğnenin Olumlu Yönleri Nelerdir?
• İğne doğru ve düzenli bir şekilde uygulandığı zaman %99 oranında etkilidir.
• Östrojen kullanamayan kadınlar tarafından da kullanılabilir.
• Yumurtalık ile rahim kanserlerine karşı koruyucu bir özelliktedir.
• Cinsel ilişki üzerinde her hangi bir yan etkisi yoktur.
• Emzirmekte olan annelerde kullanabilir.
• Kullanım kişiye özel gizli tutulabilir.
3 Aylık İğnenin Olumlu Yönleri Nelerdir?
• Adet kanamalarında kesilme, azalma ya da artma ve lekelenme yapabilir.
• Kilo artışı görülebilir.
• Hemen gebe kalınmayabilir.
• Hemen bırakılamaz.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı bir etkisi yoktur.

3 Aylık İğneyi Kimler Kullanabilir?
• En az 2 yıl boyunca gebe kalmak istemeyen kadınlar.
• 35 yaş üzeri ve sigara içen kadınlar.
• 16 yaşını geçmiş her kadın.
• 6 hafta kadar sonra emziren kadınlar.
• İlk 7 gün içinde kürtaj olmuş ya da kendiliğinden düşük yapmış kadınlar.
• Adet göremem ya da adet düzensizliğinde şikayetçi olmayan kadınlar.
• Östrojen hormonu içeren uygulamaları kullanamayan kadınlar.
• Epilepsi ya da verem tedavisi görmekte olan kadınlar.

Deri Altı Kapsül
Progesteron yani kadınlık hormonu içeren yumuşak ve ince bir kapsüldür. Cilt altına yerleştirilebilir. Bu kapsül kadının yumurtlamasını engeller. Rahim ağzındaki sıvıyı koyulaştırarak erkek sperm hücrelerinin rahmin içine geçmesini engeller.

Deri Altı Kapsülün Olumlu Yönleri Nelerdir?
• Deri altı kapsülü doğru uygulandığı zaman %99 oranında etkilidir.
• Uygulamadan sonra 3 yıl boyunca gebelikten korur.
• Anne sütünün miktarını azaltmaz ya da kalitesini bozmaz.
• 24 saat içerisinde korumaya başlar.
• Cinsel ilişki üzerinde her hangi bir yan etkisi yoktur.

Deri Altı Kapsülünün Olumsuz Yönleri Nelerdir?
• Lekeler, ara kanamalar, adet miktarında azalmalar olabilir.
• Bulantı, baş ağrısı ve baş dönmesi yapabilir.
• Kilo artışına neden olabilir.
• Kişi istediği zaman kendi kendine yöntemi bırakamaz.
• Saç dökülmesi ve ciltte sivilce yapabilir.
• Cinsel yol ile bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlayamaz.

Deri Altı Kapsülünü Kimler Kullanamaz?
• Meme kanseri şüphesi, öyküsü ya da tanısı olanlar.
• Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar.
• Karaciğer hastası olanlar ve sara ya da verem tedavisi görenler.

Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)
Bu yöntem geriye dönüşü çok zor ve çok pahalı olan kalıcı bir yöntemdir ve bir kere uygulandıktan sonra bir daha gebe kalınamaz. Bu yöntem ile yumurtanın rahme ilerlemesini sağlayan tüpler ameliyat ile bağlanmaktadır.

Tüp bağlama uygulamasından sonra kadının cinsel isteğinde, adet dönemlerinde ya da vücut yapısında hiçbir değişiklik olmaz her şey eskisi gibi devam eder.

Kadında Tüplerin Bağlanmasının Olumlu Yönleri Nelerdir?
• Bu yöntem yaklaşık olarak %100 etkili bir yöntemdir. Bu yöntemden sonra gebe kalma olasılığı neredeyse yok denecek kadar azdır.
• Oldukça kolay olan bir ameliyat ile kadını gebelikten ömür boyu korur.
• Cinsel ilişki üzerinde her hangi bir yan etkisi yoktur.

Kadında Tüplerin Bağlanmasının Olumsuz Yönleri Nelerdir?
• Bu yöntem kalıcı bir yöntemdir.
• Geri dönüşü hem çok zor hem de çok pahalıdır.
• Cinsel yol ile bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucu bir etkisi yoktur.

Kadında Tüplerin Bağlanması Kimler İçin Uygun Değildir?
• İstediği sayıda henüz çocuk sahibi olamayanlar.
• Eşi ya da kendisi ileride çocuk sahibi olmak isteyebilecek kişiler.
• Bu karardan henüz emin olmayanlar.
• Bu kararı baskı altındayken vermiş olanlar.

Kondom
Erkekler tarafından kullanılan bir çeşit kauçuktan yapılmış esnek ve çok ince bir kılıftır. Cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içindeki erkek sperm hücrelerinin, kadının haznesine dökülmesini engelleyip kadını gebelikten korur.

Kondom Kullanmanın Olumlu Yönleri Nelerdir?
• Doğru kullanıldığı takdirde %97 oranında etkilidir.
• Genital uçuk, hepatit B, genital siğil, bel soğukluğu, frengi ve HIV/AIDS gibi cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklardan eşleri korur.

Kondom Kullanmanın Olumsuz Yönleri Nelerdir?
• Kondom cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir.
• Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirebilir.
• Kondomun her cinsel ilişkide kullanılması gerekir.

Kondom Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
• Her cinsel ilişkide yeni bir kondom kullanılmalıdır.
• Kondomun ambalajı sadece kullanılacağı zaman açılmalıdır.

Acil Kontrsepsiyon Nedir?
Korunmasız bir cinsel ilişkinin ardına gebe kalınma olasılığını önleyen yöntemlerdir.

Acil Kontrsepsiyon Yöntemleri Nelerdir?
KOK
• Korunmasız ilişkiden sonraki ilk 72 saat içerisinde kullanılmalıdır.
• 50 mcg etinil östradiol içeren koklardan 2 ya da
• 30 mcg etinil östradiol içeren koklardan 3 adet hap alınır.
• 12 saat sonra doz tekrarlanmalıdır.

Özellikle ilk gün kullanılır ise %98 oranında etkilidir. Diğer günler kullanıldığında etki oranı düşmektedir.

RİA
Korunmasız ilişkiden sonraki ilk 5 gün içerisinde kişiye uygulanmalıdır. Başarısızlık oranı %1 ila %3 arasındadır. Bu yüzden çok etkilidir.

Unutmayın!
• Kürtaj bir aile planlaması yöntemi değildir.
• Sizin için en uygun yöntemi bulmak için bir sağlık çalışanından yardım alın.
• Doğum kontrol yöntemleri devlet tarafından ücretsiz olarak size sunulacaktır.