Soğan Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır, Soğan Hangi Yollar İle Yetiştirilir?

Bahçenizde yeşil soğan yetiştirmek isteyen kişilerin ilk aklına gelen soru ”soğan nasıl ekilir” dir. Taze soğan ekiminden önce gübre seçiminden tutun toprak yapısına kadar bir çok etken hakkında bilgi sahibi olmanız gerekir.

Soğan yetiştirmek isteyenler öncelikle soğanın 2 farklı yol ile yetiştirilebileceğini bilmelidirler. Bu yollardan ilki doğrudan tohum ile soğan üretimi yapmak, yani arpacık diğer adları ile kıska ve güğer ile üretim yapmak, ikincisi ise fide ile ve tepsi soğanı ile üretim yapmaktır.

Direk Tohum Ekimi İle Üretim

Bu üretim şeklinde en önemli olan unsur  çeşit seçimidir. Ekimi yapacağınız bölgenin ekolojik koşulları göz önünde tutulup o bölgede daha önce denenmiş ve başarı elde etmiş çeşitler üretilmelidir. Aksi halde soğan üretimi için bütün şartlarını yerine getirseniz dahi yanlış çeşit seçimi yapmışsanız özellikle ticari şartlara uygun ürün elde etmeniz çok zor olacaktır. Çünkü bildiğiniz üzere her soğan çeşidi tohumdan baş bağlama özelliğine sahip değildir.

Ekim Zamanı

Ekim zamanları soğan çeşidinin kısa gün, orta gün ya da uzun gün çeşidi olup olmadığına göre değişiklik göstermektedir.

Kısa Gün Soğanları

Kısa gün soğanlarında hasat tarihi çeşitlere göre değişse bile tohum ekimi tarihi değişmez aynı kalır. Kısa gün soğanlar için en uygun olan tohum ekimi zamanları 10 eylül ile 10 ekim zamanları arasındadır.

Kısa gün soğan tohumlarının ekimi ülkemizin güney bölgelerinde yaşıyorsanız bu tarihlerin sonuna doğru ekimi yapmalı, eğer ülkemizin kuzey bölgelerinde yaşıyorsanız o zaman bu tarihlerin başlarına doğru tohum ekimini yapmanız gerekir. Eğer tohum ekimini zamanından önce yaparsanız bitkiler ilk bahara daha gelişmiş olarak girerler ve kısa bir sürede sapa kalkacaklardır.

Elbette sapa kalkma durumu soğanın çeşidine bağlıdır ama bu olayı etkileyen faktörler arasında tohum ekim zamanının ayarlanamaması da vardır. Ve bildiğiniz üzere bu sapa kalkma durumu ticari olarak istenmeyen bir durumdur çünkü sapa kalkan bitkilerden ticari kalite bakımından yüksek bitkiler elde edilmez.

Tohum ekim zamanı geciken bitkiler hasat tarihini belirleyen gün uzunluğunda vejetatif gelişmeyi tamamlayamazlar ve bu yüzden de başlar küçük kalır.

Orta Gün Ve Uzun Gün Soğanları

Orta gün ve uzun gün soğanlarında tohum ekim zamanı ocak ve mart aylarıdır. Bu soğanların tohum ekimleri mibzer ile yapılmalıdır. Mizber yani tohum ekim makinasının kullanılma sebeplarinden bazıları; birim alanda daha az tohum kullanmak, standart bitki mesafe ve aralıklarının daha iyi belirlenmesi, sabit dikim derinliğinin net olması ve birim alanının böylece çok daha verimli kullanılmasıdır.

Elle serpme yöntemi le ekim yapacaksanız birim alana gerekli olan tohum miktarı 1 ila 1.5 kg olmalıdır. Fakat mekanik mizber kullandığınız zaman 600 ila 800 gram, pinömatik mizber kullandığınızda da 300 ila 500 gram kadar tohum gereklidir.

Tohum ekim derimliği 1 ila 1.5 cm’yi geçmemelidir. Bazı durumlarda tohum ekim derinliği 6 ila 9 mm olarak verilir fakat kurak ve rüzgarlı geçen dönemlerde bu ekşm derinliğinde önemli oranlarda çimlenme kayıpları oalbilir. Birazda olsa derine yapılacak olan ekimler bu riski tamamen ortadan kaldırabilir. Fakat burada unutulmaması gereken en önemli nokta ağır yapıda olan topraklarda ekim derinliği kesinlikle 1 cm’yi geçmemelidir.

Ekim sıklığı elbette yetiştireceğiniz çeşidin büyüklüğüne, yetiştirme yapılacak toprağın verimlilik özelliklerine bağlı olarak değişir ve sıra arası 15 ila 20 cm ve sıra üzeri 5 ila 8 cm mesafe bırakılması en ideal olandır.

Arpacık İle Üretim

Bu üretim şeklinde bir tohumdan tekrar tohum elde etme süresi 3 yıl kadardır. Direk tohumdan baş bağlayan çeşitlerde 1 yıl içerisinde baş soğan üretimi yapılabilir. Fakat arpacık ile üretilen çeşitlerde bu süreç 2 yıl kadardır. Elbette en başta en önemli olan arpacık üretimi için en uygun olan toprağı seçmektir. Daha sonra tohum ekim zamanından 3 ila 4 ay önce 15 ila 20 cm derinliğinde işlenmelidir. Kısa bir süre sonra yapılacak olan ikinci bir toprak işleminden sonra toprak yüzeyi düzeltilmelidir.

Arpacık üretimi için genelde 120 cm genişliğinde olan tahtalar hazırlanır. Tahtalar arası mesafe ise 40 cm kadar olmalıdır.

Yağışlar ve hava koşulları izlenmek sureti ile şubat ve mart aylarında tohum ekimi yapılmalıdır. Tohumlar ya çok dikkatli bir şekilde el ile serpilir ya da çiziye çekilir. Eğer ilk defa bu ekim türünü yapacaksanız o zaman çiziye çekmenizde fayda vardır. Çiziler arası 5 ila 6 cm mesafe bırakmanız yeterli olacaktır. Çiziler üzerinde ise her santimetre kareye 1 veya 2 tohum bırakın. Dekar için gerekli olan tohum miktarı ise 2 ila 3 kg kadardır. Ekilen bu tohumlar 10 ila 15 gün sonra çimlenmeye başlarlar. Bu dönemden sonra yapmanız gereken ise sürekli olarak yabancı otları temizlemektir.

Tohumları ektiğinizden 5 ila 6 ay sonra arpacıklar söküme gelir. Hasat zamanının geldiğini ise yapraklarının sararmasından anlayabilirisniz. Hasat daima kuru havada yapılmalıdır ve topladığınız arpacıklar 2 ila 3 gün bir süre boyunca kurutulmalı ve daha sonra uygun şartlarda depolanmalıdır. Bir dekar alandan uygun şartlarda elde etmeniz gereken arpacık miktarı yaklaşık olarak 1 ila 1.5 ton arasındadır.

Arpacık ile üretim yaparken en uygun mesafe sıra arası 25 cm ve sıra üzeri 10 ila 12 cm’dir. Kuru soğan üretiminde kullanılacak arpacıklar 1.0 ila 1.8 cm çapında olmalıdır. Dekara gerekli olan arpacık 35 ila 40 kg kadardır. Fakat bu noktada unutmamanız gereken en önemli şey kuru soğan üretiminde iri arpacık kullanımı sapa kalkmayı teşvik eden önemli bir faktördür.

Fide İle Üretim

Tohumdan baş bağlayan çeşitlerin üretiminde fide ile üretim yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntem özellikle tohumun çok değerli olduğu durumlarda kullanılan bir yöntemdir. Fakat direk tohum ekimi ile yapılan yönteme nazaran daha masraflı olduğu kesindir.

Bu fideler soğuk yastıklarda üretilir. Ekim için hazırlanan alana metre kareye 15 gram kadar tohum serpilir. Özellikle ot alma ve yoğun çıkışların olduğu bölgelerde seyreltme yapılmalıdır ve düzenli olarak sulamaya dikkat edilmelidir.

Özellikle bu dönemde soğan sineği problem olabilir. Bu gibi bir durumda gerekli görürseniz mücadele yapabilirsiniz.

Fideleriniz 0.5 ila 0.7 cm gövde kalınlığına ulaştığında tarlanızda hazırlanan yerlerine dikime hazır demektir. Aralık ve sıra mesafesi ise direk tohum ekiminde olduğu gibidir.

Soğan Ekimi İçin En Uygun İklim

Soğan bitkisi gündüzleri kurak ve sıcak, geceleri ise serin karasal iklimi sever ve yağışlı bir ilkbaharı ister.  Bu türü yetiştirmek isteyenler kesinlikle gün uzunluğu ve sıcaklık faktörleini göz ardı etmemelidirler.

Soğan yetiştiği dönemde sıcağa toleranslıdır fakat yaprak ve köklerinin gelişmesi sırasında iklimi serin olan yerleri ister. Bu nedenle özellikle iklimi serin olan yerlerde çok daha verimlidir. Bu dönemde ortalama sıcaklık 12 ila 13 derece olmalıdır.

Soğan baş bağlamaya başladığı dönemlerde ise daha yüksek bir sıcaklığı ister. Bu dönemde soğanın ihtiyaç duyduğu sıcaklık 18 ila 20 derecedir ve başları olgunlaşmaya başladığında ihtiyacı olan sıcaklıkta 23 ila 27 dereceye kadar çıkar. Soğan başının gelişmesi için önem taşıyan bir diğer faktör ise ışıklanma süresi yani gün uzunluğudur.

Soğanın baş oluşumu aşamasında erkenci çeşitler 8 ila 10, orta erkenci çeşitler 10 ila 12 ve geççi çeşitler 13 ila 15 saat kadar gün uzunluğuna ihtiyaç duyarlar.

Soğan Ekimi İçin En Uygun Toprak Ve Gübreleme

Soğan bitkisi besin maddesi içeren hafif bünyeli toprakları sever. Tınlı-kumlu topraklar ve humus bakımından zengin killi kumlu topraklarda çok iyi ürün alabilirsiniz. Fakat unutmamanız gereken soğan bitkisinin toprak asitliliğinin pH 6 ila 6.5 arası olmasıdır.

Soğan yetiştiriciliğinde önemli olan üst üste aynı tarlada kesinlikle soğan yetiştirmemeniz gerektiğidir. Soğanı ekmeye karar verdiğiniz tarla sonbaharda bir veya 2 defa orta derinlikte sürülmelidir ve tezekli olarak bırakılmaldıır.

Ekim mevsiminde ise toprak hazır olduğu zaman diskaro ve tırmık geçirilip kış zamnındaki yağış ve donları ile dağılmış olan tezekler düzenlenmeli ve ardına dikim yapılmalıdır.

Soğan yetiştireceğiniz atrlaya aynı yıl çiftlik gübresi vermeyiniz. Çünkü 1 yıl öncesinde uygulamış olduğunuz çiftlik gübresi çok daha iyi sonuçlar verecektir. Senettik gübre kullanımda ise bu sentetik gübrenin miktarını doğru olarak belirleyebilmeniz için en iyi yol yapılacak olan bir toprak analizidir. Önerilen azot miktarının yarısı ile fosfor ve potasyumun tamamı ekim önecesinde 8 ila 10 cm derinliğe uygulanmalıdır.

Azotun diğer yarısı ise bitkide baş bağlama dönemi başladığında yani bitkinin 8 ila 9 yapraklı olduğu dönemde verilmelidir.

Azotlu gübrede sülfatlı olanları tercih etmenizde fayda vardır. Fakat kesinlikle aşırı azotlu gübre uygulamalarından kaçınmanzı gereklidir. Çünkü aşırı azot başlarda kuru madde oranını düşürür, saklama süresini azaltır ve kaba dokuya sahip olan soğanların üremesini sağlar. Özellikle depolamak için üretilen soğan çeşitlerinde bu durum depolama süresini olumsuz yönde etkiler.